Europejski panel obywatelski ds. marnowania żywności

Nowa faza zaangażowania obywatelskiego

Uwzględnienie zaleceń obywateli w sprawie marnowania żywności

Dalsze działania w związku z wnioskami panelu

Panel obywatelski przyczynił się do przedstawienia przez Komisję wniosku dotyczącego zmiany dyrektywy ramowej w sprawie odpadów oraz powiązanych z nią środków i działań. Przykłady sformułowanych przez panel zaleceń:

Zalecenie 5 i 17: Kraje UE powinny prowadzić kampanie informacyjne na temat zapobiegania marnotrawieniu żywności.
Zalecenie 5: Kraje UE powinny monitorować i oceniać wdrażanie środków służących zapobieganiu marnotrawieniu żywności.
Zalecenia z bloku tematycznego I: Kraje UE powinny wspierać współpracę między podmiotami łańcucha dostaw żywności, aby można było rozwiązać problem jego nieefektywnego funkcjonowania i promować darowizny produktów spożywczych.

Najnowsze informacje

Zalecenie 5: W listopadzie 2024 r. Komisja uruchomiła interaktywną tablicę monitorowania unijnego systemu żywnościowego, która umożliwia śledzenie głównych wskaźników zrównoważonego rozwoju w całym łańcuchu dostaw żywności. Wskaźniki te obejmują trzy wymiary: środowiskowy, gospodarczy i społeczny, przy czym ten ostatni obejmuje aspekty zdrowotne diety.
Zalecenia z bloku tematycznego III: Komisja opracowała zestaw materiałów na temat ograniczenia marnotrawienia żywności przez konsumentów, aby wesprzeć wszystkie przedsiębiorstwa z branży spożywczej, organizacje pozarządowe i organy publiczne, które zajmują się tym problemem.

Jak skuteczniej ograniczyć marnowanie żywności?

Wkład obywateli w prace nad wnioskiem ustawodawczym Komisji Europejskiej

W państwach członkowskich nie poczyniono dotychczas wystarczających postępów, aby zgodnie z podjętymi zobowiązaniami znacznie ograniczyć marnowanie żywności.

Wyznaczenie prawnie wiążących celów dla państw członkowskich, jak proponuje Komisja Europejska, powinno pomóc ograniczyć marnowanie żywności w całym łańcuchu dostaw żywności i w gospodarstwach domowych. Wymaga to od państw członkowskich podjęcia działań, ale daje im swobodę wyboru najskuteczniejszych środków dostosowanych do ich szczególnych potrzeb.

Państwa członkowskie muszą ograniczyć marnowanie żywności na poziomie krajowym (do 2030 r. w porównaniu z 2020 r.):

o 30 proc. (na mieszkańca) łącznie na poziomie sprzedaży detalicznej i konsumpcji (restauracje, usługi gastronomiczne i gospodarstwa domowe),
o 10 proc. w sektorze przetwórstwa i produkcji.

Perspektywa obywateli

Zorganizowany przez Komisję Europejską panel obywatelski przedstawił 23 zalecenia, podkreślając, że konieczne jest przyjęcie szerokiego podejścia oraz zaangażowanie wszystkich podmiotów i zacieśnienie współpracy w całym łańcuchu dostaw żywności.

Sprawozdanie panelu i pełny wykaz zaleceń można znaleźć poniżej w sekcji „Dokumenty”. Opublikowano je wraz z wnioskiem ustawodawczym Komisji. Był to pierwszy konkretny i ustrukturyzowany wkład obywateli w kształtowanie europejskich inicjatyw politycznych i ustawodawczych, będący efektem praktycznego zastosowania demokracji uczestniczącej.

W zaleceniach zaprezentowano trzy główne kierunki działań mające na celu zacieśnienie współpracy w łańcuchu wartości żywności, zachęcanie do inicjatyw biznesowych dotyczących żywności oraz wspieranie zmiany zachowań konsumentów.

Są to między innymi:

Łączenie ograniczenia marnowania żywności ze sprawiedliwym i uczciwym łańcuchem dostaw żywności, zapewniającym solidarność i współpracę między wszystkimi podmiotami, oraz mechanizmy ułatwiające redystrybucję nadwyżek żywności wśród osób potrzebujących.
Konieczność określenia przez UE nadrzędnego celu ograniczenia marnowania żywności oraz podejmowanie przez państwa członkowskie działań zapewniających osiągnięcie tego celu, z wykorzystaniem podejścia opartego na dowodach do wyznaczania kierunków działań i monitorowania postępów.
Wiodąca rola edukacji w kształtowaniu zrozumienia i uznania wartości żywności od najmłodszych lat.

Co dalej?

Wyniki prac panelu obywatelskiego będą nadal pomocne w ogólnych działaniach Komisji na rzecz ograniczenia marnowania żywności.

Uczestnicy panelu potwierdzili na przykład, że istnieje potrzeba przeciwdziałania marnowaniu żywności na poziomie UE i zalecili wymianę danych i najlepszych praktyk między właściwymi zainteresowanymi stronami. Jako konsumenci chcą także wsparcia w podejmowaniu własnych świadomych decyzji dotyczących sposobu konsumpcji i wykorzystania żywności w odniesieniu do terminów przydatności do spożycia oraz dat minimalnej trwałości.
W zaleceniach ujęto również kwestie do dalszego rozważenia, takie jak wdrożenie środków w celu zakazania niszczenia nadwyżek bezpiecznej żywności. Badania nad innowacyjnymi opakowaniami ekologicznymi to kolejny obszar dalszych prac, na który zwrócono uwagę w zaleceniach.
Wskazano również obszary możliwych przyszłych działań Komisji, państw członkowskich i innych podmiotów, takie jak potrzeba poprawy działań informacyjnych i zaangażowania obywateli w całej UE.

Co ważne, wyniki prac panelu posłużą za wskazówki i pomogą państwom członkowskim w osiągnięciu wyznaczonych celów.

W tym kontekście uczestnicy panelu zaapelowali o ustanowienie lokalnych i krajowych forów obywatelskich, które aktywnie przyczyniałyby się do ograniczenia marnowania żywności w praktyce.

7 listopada 2023 r. Komisja Europejska przedstawiła swoje wnioski w odpowiedzi na zalecenia panelu obywatelskiego, które udostępniła i omówiła również na forumUnijnej Platformy ds. Strat i Marnotrawienia Żywności skupiającej państwa członkowskie i zainteresowane strony, tak aby zostały uwzględnione w krajowych programach zapobiegania marnowaniu żywności.

Marnowanie żywności: O co toczy się gra?

58 mln ton

żywności marnowanej rocznie

131 kilogramów

żywności marnowanej rocznie w przeliczeniu na obywatela UE

132 mld euro

żywności marnowanej rocznie

Co zrobić, by marnować mniej żywności w UE?

Obecnie ponad 37 mln obywateli UE co drugi dzień nie może sobie pozwolić na pełnowartościowy posiłek, a wysokie ceny żywności stają się coraz większym problemem. Marnowanie żywności nie jest tylko kwestią ekonomiczną i etyczną, ale pogłębia również zmianę klimatu i uszczupla ograniczone zasoby naturalne naszego środowiska. Jak wykonać kolejne kroki i jak przyspieszyć ograniczanie marnowania żywności w UE? Odpowiedzi na te pytania próbowali znaleźć uczestnicy pierwszego panelu obywatelskiego nowej generacji będącego pokłosiem Konferencji w sprawie przyszłości Europy, który ma wnieść aktywny wkład w proces kształtowania polityki UE.

Uczestniczący w panelu obywatele europejscy zakończyli swoje prace po trzech weekendach obrad. Przedstawili Komisji Europejskiej 23 zalecenia dotyczące trzech kierunków działania, których celem jest: zacieśnienie współpracy w łańcuchu wartości żywności, zachęcanie do inicjatyw biznesowych dotyczących żywności oraz wspieranie zmiany zachowań konsumentów.

Komisja uwzględnia zalecenia panelu obywatelskiego w swoich działaniach, między innymi we wniosku ustawodawczym dotyczącym ustanowienia prawnie wiążących docelowych poziomów ograniczenia marnowania żywności w UE. Sprawozdanie z obrad, będące wynikiem prac panelu, opublikowano wraz z wnioskiem Komisji. Docelowe poziomy ograniczenia marnowania żywności zaproponowano w ramach ukierunkowanej zmiany dyrektywy ramowej, dotyczącej zarówno odpadów tekstylnych, jak i żywnościowych. Zalecenia obywateli zostaną przedstawione i omówione na forum Unijnej Platformy ds. Strat i Marnotrawienia Żywności, w której pracach uczestniczą państwa członkowskie i zainteresowane strony.

Pełny wykaz zaleceń można znaleźć poniżej w sekcji „Dokumenty”.

Kalendarium

Sesje panelu ds. marnowania żywności odbywały się od grudnia 2022 r. do lutego 2023 r.

16–18 grudnia 2022 r.
Sesja 1. – Bruksela
Pierwsza sesja miała wyłonić pomysły oraz umożliwić stworzenie i pogrupowanie koncepcji, które uznano za najbardziej obiecujące jako podstawę do dalszej dyskusji.
20-22 stycznia 2023 r.
Sesja 2. – online
Druga sesja odbyła się online w dniach 20–22 stycznia 2023 r. Na podstawie uzgodnionych podczas pierwszej sesji koncepcji opracowano wstępne zalecenia dotyczące ograniczenia marnowania żywności. Zaproponowane pomysły układają się w trzy zakresy tematyczne
- Współpraca w łańcuchu wartości sektora spożywczego – od pola do stołu
- Inicjatywy branży spożywczej
- Wspieranie zmiany zachowań konsumenckich.
10–12 lutego 2023 r.
Sesja końcowa– Bruksela
Na ostatnim spotkaniu panelu, które odbyło się w dniach 10–12 lutego 2023 r. w Brukseli, przedstawiono Komisji Europejskiej wnioski z debat oraz wypracowane zalecenia. Pełny wykaz zaleceń można znaleźć poniżej w sekcji „Dokumenty”.

Jak skuteczniej ograniczyć marnowanie żywności?
Perspektywa obywateli

Uczestnicy panelu dyskutowali o tym, jakie działania powinna podjąć UE, 27 państw członkowskich, obywatele i inne podmioty prywatne i publiczne, aby doprowadzić do szybszego ograniczenia marnowania żywności. Wnioski z tej dyskusji przedstawiono w formie zaleceń.

Walka z marnowaniem żywności przynosi potrójne korzyści:

pozwala oszczędzać żywność przeznaczoną do spożycia przez ludzi

pomaga oszczędzać pieniądze rolnikom, firmom i konsumentom

zmniejsza wpływ na środowisko produkcji żywności oraz
konsumpcji żywności

Jakie były wyniki prac panelu?

Członkowie panelu przedstawili wykaz zaleceń do uwzględnienia w pracach Komisji nad rozwiązaniem problemu marnowania żywności, które obejmują wniosek ustawodawczy dotyczący wyznaczenia docelowych poziomów ograniczenia skali marnowania żywności w UE. Przedstawiono również wytyczne, które mają pomóc państwom członkowskim w osiągnięciu tych celów.

Widać duży brak wiedzy na temat marnowania żywności. Wina leży nie tylko po stronie konsumenta. Musimy znaleźć rozwiązania. W końcu wszyscy jesteśmy konsumentami.
RS, uczestnik panelu obywatelskiego ds. marnowania żywności